Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü (CERN) Başkanı ve Kudüs İbrani Üniversitesi’nde emeritus fizik profesörü olan Eliezer Rabinovici, Çin’in dünyanın en büyük parçacık çarpıştırıcısını inşa etme teklifini destekledi. Rabinovici, Nisan ayında Çin’e yaptığı ziyaret sırasında Çinli bilim adamlarının bu önemli projeyi üstlenme kapasitesine olan güvenini dile getirdi. Halihazırda CERN, çevresi 27 km olan dairesel bir tünel içinde yer alan dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcısı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nı (LHC) işletmektedir. Tünel İsviçre-Fransa sınırının altında yer almaktadır. Çin’in önerdiği Dairesel Elektron Pozitron Çarpıştırıcısı (CEPC) ya da Higgs fabrikası, 100 km’lik etkileyici çevresiyle LHC’yi geride bırakacak. Yaklaşık 5 milyar dolara mâl olacağı tahmin edilen bu iddialı proje, halen Çin hükümetinin nihai onayını bekliyor. Bu öneri, Çin’deki bilim çevreleri ve kamuoyu arasında yoğun tartışmalara yol açtı. Fizikçi ve Nobel ödüllü Yang Chen-ning daha önce projeye karşı çıkmış ve Çin’in ilgilenmesi gereken daha ciddi ihtiyaçları olduğunu söylemişti. Teorik yüksek enerji fiziğine odaklanan Rabinovici, Çinli bilim insanları tarafından atılan önemli adımların altını çizdi ve güçlü yetenek havuzlarını övdü. “Yıllar boyunca pek çok Çinli fizikçi CERN’de çalışarak bilgi ve deneyim kazandı. Bu insanlar çok yetenekli,” dedi. Şu anda CEPC projesine liderlik eden eski bir CERN fizikçisi olan Wang Yifang’ı bu yeteneğe örnek olarak gösterdi.
Ziyareti sırasında Çinli bilim insanlarının CEPC projesi için enerji tasarrufu gibi karmaşık zorlukları özenle ele aldıklarını gözlemledi. CEPC’nin inşası konsepti, ilk olarak Wang tarafından 2012 yılında LHC kullanılarak Higgs bozonunun keşfinin ardından ortaya atılmıştır. Altyapı, elektronları ve onların karşıt parçacıkları olan pozitronları son derece yüksek enerjilere hızlandırarak ve birbirleriyle çarpıştırarak milyonlarca Higgs bozonu oluşturacak. Bu yenilikçi yaklaşım, bilim insanlarının, evrenin temel yapı taşlarını tanımlayan mevcut en iyi teori olan standart modelin ötesinde yeni keşifler ortaya çıkarmasına olanak sağlayacaktır. Eliezer Rabinovici, diğer acil sosyal konulara ve alanlara fon sağlanması konusundaki endişelere rağmen dünya çapında pek çok bilim adamının bu projeyi desteklediğine inandığını ifade etti. Wang kısa süre önce “5 milyar doların ucuz olmadığını” kabul etti ancak CEPC’nin binlerce bilim insanının çalışmalarını on yıllar boyunca destekleyebilmesi halinde ortalama maliyetinin yüksek olmayacağını savundu. Wang, Mart ayında Global Times’a yaptığı açıklamada, Çin’deki bu süper çarpıştırıcının inşasına, hükümet onayı ve finansman beklenirken üç yıl içinde başlanabileceğini söyledi.