Siber zorbalık nedir?
Zorbalık, genellikle mağdur üzerinde fiziksel, sosyal veya psikolojik olarak güçlü bir konumda bulunan bir kişi tarafından zarar vermek amacıyla tekrarlanan kasıtlı ve sebepsiz saldırgan davranışlardır. Siber zorbalık, bu eylemin elektronik cihazlar aracılığıyla, internet üzerinden veya mesajlaşma ve arama yoluyla gerçekleştirildiğini belirtir.
Açıkçası, fiziksel etkileşimler uzak cihazlar üzerinden sınırlıdır. Bu nedenle, siber zorbalık genellikle tekrarlanan saldırgan, tehdit edici, aşağılayıcı veya başka türlü zararlı etkileşimler şeklini alır. Genellikle siber zorbaların anonimliği ve kurbanlarına günün her saati erişimi nedeniyle ek komplikasyonlar içerir. Zorbalığın aldığı biçim ve meydana gelme sıklığı kültürel ve demografik olarak değişiklik gösterse de, çocuklar ile gençler arasında refah ve eğitim seviyesine rağmen benzer oranlarda görülmektedir. Ergenlerin dörtte birinden fazlası zorba, kurban ya da her ikisi olarak geleneksel zorbalığa karışmaktadır ve siber zorbalık oranlarının da muhtemelen benzer ya da daha yüksek olduğu düşünülmektedir.
Siber zorbalıkta sosyal medyanın rolü
İnsanlar sosyal medyayı daha yakından tanıyıp ona daha fazla maruz kaldıkça, siber zorbalık yapma fırsatı da artmaktadır. Serbest ve açık yorumlara izin veren sosyal medya platformları, siber zorbalık mağdurları için çok korkutucu bir ortam haline gelebilir; tehditler, agresif, motivasyon kırıcı ve saldırgan yorumlar veya mesajlar ya da düzenlenmiş resimler, videolar mağdurun kontrolü dışında yanıt verme şansı olmadan yapılabilir ve paylaşılabilir.
Bu konudaki utanç, insanların çevrimiçi zorbalığı gerçek hayattaki arkadaşlarından ve ailelerinden saklamalarına yol açarak izolasyon, depresyon ve anksiyete duygularını daha da körükleyebilir. Farkındalık ve destek eksikliği de mağdurların sorunları hakkında açılmalarının önünde bir engel oluşturabilir ve dengesiz ruh sağlığına yol açabilir.
Siber zorbaların ruh sağlığı
Geleneksel zorbaların psikolojisi üzerine yapılan çalışmalar, bu kişilerin zorbalık yaparken ya da başkalarına zorbalık yapıldığını gördüklerinde saldırgan misilleme, kayıtsızlık ya da memnuniyete yönelik daha olumlu tutumlar hissetme eğiliminde olduklarını ve kurbanın bunu hak ettiğini düşündüklerini göstermektedir. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, bu kişiler genellikle empati ile başkalarına zorbalık yapma arasında zayıf veya orta düzeyde bir ilişki göstermektedir.
Siber zorbalar için mevcut olan daha büyük anonimlik ve daha geniş kitlenin, siber zorbaların deneyimlediği güç duygularına oynadığı düşünülmektedir. Eylemlerine anında yanıt verilmemesinin daha da sert zorbalıkları teşvik ettiği öne sürülmüştür. Birçok siber zorba aynı zamanda geleneksel zorbadır ve bu kişilerin sergilediği empati eksikliğinin, doğrudan insan etkileşimi ve saldırganlıklarına anında yanıt verilmediği takdirde daha da artması muhtemeldir.
Kanıtlar, siber zorbalığın sürekli ve yaygın doğasının, mağdurlar için geleneksel zorbalıktan daha zararlı sonuçlara, özellikle de depresyon semptomlarına yol açtığını göstermektedir. Bu korelasyon göz önünde bulundurulduğunda, siber zorbalığın fail üzerindeki ruh sağlığı etkilerinin geleneksel zorbalara uygulananlardan farklı olabileceği tahmin edilmektedir.
Siber zorbalığa karışan öğrenciler arasında stres, depresyon ve anksiyete oranları karışmayanlara göre daha yüksektir; Ybarra ve Mitchell (2004) siber zorbalık yapanların %39’unun okulu bıraktığını, %37’sinin suçlu davranışlar sergilediğini, %32’sinin sık sık madde bağımlılığı yaptığını ve %16’sının ciddi depresyonda olduğunu bildirmiştir. Diğer çalışmalar, siber zorbalar arasında depresyon oranlarının geleneksel zorbalardan daha düşük olduğunu göstermektedir, ancak belirtildiği gibi, iki grup genellikle büyük ölçüde örtüşmektedir.
Geleneksel zorbalıkla benzerlikler ve farklılıklar
Demografik olarak, kız öğrencilerin siber zorbalığın bir sonucu olarak depresyona girme riski erkek öğrencilere göre daha yüksektir. Hem fail hem de mağdur olarak dahil olma olasılıkları daha yüksek olabilir. Beckman ve arkadaşları (2009) tarafından yürütülen bir çalışma, geleneksel zorbalık kurbanlarının erkek ya da kadın olma olasılığının aşağı yukarı eşit olduğunu, kızların ise erkeklere kıyasla siber zorbalığa uğrama olasılığının biraz daha yüksek olduğunu göstermiştir.
Benzer şekilde, kızların geleneksel zorbalık yapma olasılıkları daha düşük olmasına rağmen siber zorbalık yapma olasılıkları erkeklerle eşittir. Kadın zorbaların erkek meslektaşlarına kıyasla fiziksel değil de agresif psikolojik veya sosyal etkileşimlere girme olasılığı daha yüksek olabilir; siber zorbalığın anonim ve yaygın doğası bunu daha da kolaylaştırabilir.
Campbell ve arkadaşları (2013) tarafından yapılan bir anket, siber zorbalığın itici faktörleri arasında sosyal ve bağlamsal ipuçlarının azalması, algılanan sonuç eksikliğinin yer aldığını ortaya koymuştur. Geleneksel bir zorbanın ilk etapta eylemlerini durdurmasını ya da bunlardan kaçınmasını sağlayan, kurbanın ne kadar üzgün olduğunu görünce empati kurmak ya da akranlarının ve otorite sahiplerinin sosyal sonuçlarından korkmak gibi birçok önemli neden çevrimiçi bağlamda eksiktir.
Siber zorbalığın psikolojik zararlarının önlenmesi ve azaltılması
Siber zorbalıkla ilgili eğitim ve bilginin yaygınlaştırılması, yeni nesle çevrimiçi etik ve ahlakın öğretilmesine yardımcı olacak, anonim yorumların bir boşlukta yapılmadığı ve siber zorbalık mağdurunun bir empati nesnesi olduğu anlayışını teşvik edecektir.
Eğitim sektöründe çalışan okul danışmanları ve ruh sağlığı uzmanları, siber zorbalık nedeniyle psikolojik semptomlar yaşayan öğrencilere yardım etmede hayati bir rol oynamaktadır. Öğrencileri ve ebeveynleri siber zorbalık, psikolojik belirtiler konusunda eğitmek, bu tür durumlarla karşılaştıklarında zorbayı nasıl ihbar edeceklerini veya sorunu nasıl ele alacaklarını bilmeleri açısından önemlidir.
Zorba veya kurban olarak zorbalığa karışan kişilerin ebeveynlerine karşı zayıf bağlılıkları ve akranlarını yüksek oranda reddettikleri görülmektedir. Danışmanlık veya terapi almak psikolojik sorunlara yardımcı olabilir ve başa çıkma mekanizmasını geliştirebilir. Empati eğitimi, iletişim ve sosyal beceriler bireyin travma ile başa çıkmasına yardımcı olabilir. Grup danışmanlığı, rol yapma, grup projeleri, tartışma, dersler gibi müdahaleler, siber zorbalığı önlemede ve mağdurların ruh sağlığına yardımcı olmada çok güçlü bir etkiye sahiptir. Çevrimiçi alanlardan anonimliğin kaldırılması, siber zorbalığı teşvik eden veya buna izin veren ana faktörlerden birini de ortadan kaldırabilir, ancak mekana bağlı olarak ilgili herkes için bir güvenlik veya gizlilik endişesi oluşturabilir.