Deneysel bir HIV virüsü aşısı insanlardaki ilk testini geçmiş görünüyor. Yeni yayımlanan bir çalışmada, aşı adayı, alıcıların %97’sinde bilim insanlarının umduğu türden bir bağışıklık tepkisi oluşturdu. Daha da önemlisi, aşının güvenli olduğu ve iyi tolere edildiği görüldü.
Aşı adayı eOD-GT8 60mer olarak biliniyor ve Scripps Araştırma Enstitüsü‘nden araştırmacılar tarafından geliştirildi. İlk kez 2018 yılında duyurulan eOD-GT8 60mer’i test eden Faz I denemesi, Uluslararası AIDS Aşı Girişimi (IAVI) tarafından desteklendi. Scripps’teki bilim insanları, Ulusal Sağlık Enstitüleri, Fred Hutchinson Kanser Merkezi, ABD ve İsveç’teki diğer gruplar arasındaki büyük bir işbirliğinin parçasıdır. Çalışmaya 48 sağlıklı katılımcı katılmış, bunlardan 36’sına sekiz hafta arayla iki doz aşı uygulanmıştır (bu katılımcılar düşük ve yüksek doz gruplarına ayrılmıştır).
HIV enfeksiyonu artık yaşam boyu antiviral tedavi ile etkin bir şekilde yönetilebilmektedir. Ancak virüs, vücuda girdikten sonra yapısını ustaca değiştirebilme yeteneğine sahip olduğundan bağışıklık sisteminin onu uzun süre tanıması zorlaşmaktadır. Bu da, en azından çoğu vakada, virüse karşı sürekli bağışıklığın ulaşılamaz olduğu anlamına gelmektedir. Ancak bazı insanların virüse karşı geniş çapta nötralize edici antikorlar üretebildiğini ve bu sayede virüse ayak uydurabildiğini onlarca yıldır biliyoruz. Ve bilim insanları o zamandan beri bu antikorları oluşturabilecek zor bulunan HIV aşısının peşinde koşuyor.
Germline-hedefleme stratejisi olarak bilinen bu antikorları elde etmek için yeni bir yöntem eOD-GT8 60mer tarafından temsil edilmektedir. Basit bir ifadeyle, aşının ilk dozu nadir ve seçilmiş bir grup B hücresini bu antikorları üretebilecekleri bir duruma getirmeye çalışır. Daha sonra yapılacak takviyelerin bu hücreleri yeniden aktive ederek HIV’e karşı kalıcı ve geniş çapta nötralize edici antikorlar oluşturması beklenmektedir. Cuma günü Science dergisinde yayınlanan bu yeni çalışmanın bulgularına göre, bu stratejinin ilk kısmı işe yarıyor gibi görünüyor. Araştırmacılar 36 gönüllüden 35’inin bu geniş ölçüde nötralize edici antikorların öncüllerini oluşturduğunu ve bu bağışıklık tepkisinin ancak ikinci dozun ardından güçlendiğini tespit etti.
Araştırmada yer almayan Minnesota Üniversitesi Tıp Fakültesi HIV tıbbı program direktörü Timothy Schacker CNN’e yaptığı açıklamada, “Umut, insanlarda bu tür bir bağışıklık oluşturabilirseniz, onları etkili aşılar tasarlamakta çok zorlandığımız bu virüslerin bazılarından koruyabilirsiniz” dedi. “Dolayısıyla bu ileriye doğru atılmış önemli bir adım.” ifadelerini kullandı.
Faz I denemeleri öncelikle deneysel bir tedavinin güvenliğini test etmek için tasarlanmıştır. Araştırmacılar, aşının da olumlu bir güvenlik profiline sahip olduğunu ve aşıya bağlı ciddi bir advers reaksiyon bildirilmediğini yazdı. Bulgular, dünün Dünya AIDS Günü olduğu göz önüne alındığında tam zamanında ortaya çıkmıştır.
Ancak yazarlar, bu çalışmanın sadece bir kavram kanıtı olduğunu belirtiyor. Burada görülen ilk bulguları doğrulamak ve geniş çapta nötralize edici antikorların güçlendiriciler yoluyla güvenilir bir şekilde ikna edilebileceğini göstermek için insanlarda daha fazla araştırma yapılması gerekecektir. Gerçekten etkili bir aşının HIV’e karşı geniş bir T hücresi yanıtı yaratması da gerekecektir, çünkü T hücreleri genellikle mikroplara karşı bağışıklığımızın çok önemli bir yönüdür. Ancak bu araştırma sonuç vermeye devam ederse, bilim insanları bir gün sadece HIV’e karşı değil, hepatit C, grip ve covid-19 gibi diğer kaçamak hastalıklara karşı da kalıcı koruma sağlayan aşılar oluşturabilirler. eOD-GT8 60mer’in bir başka Faz I denemesi halihazırda devam etmektedir ve diğer benzer aşı adayları da insan denemelerinde test edilmektedir.