Columbia ve Brigham and Women’s Hospital/Harvard’daki araştırmacılar tarafından yürütülen geniş çaplı bir çalışma, flavanol bakımından düşük bir diyetin (belirli meyve ve sebzelerde bulunan besinler) yaşa bağlı hafıza kaybına neden olduğunu ortaya koyan ilk çalışmadır. Çalışma, yaşlı yetişkinler arasında flavanol alımının normal yaşlanmaya bağlı hafıza kaybını tespit etmek için tasarlanan testlerdeki puanlarla ilişkili olduğunu ve 60 yaşın üzerindeki hafif flavanol eksikliği olan yetişkinlerde bu biyoaktif diyet bileşenlerinin yenilenmesinin bu testlerdeki performansı artırdığını ortaya koymuştur.
Bu bulgu, tıpkı gelişmekte olan beynin düzgün gelişimi için belirli besinlere ihtiyaç duyması gibi, yaşlanan beynin de optimal sağlık için belirli besinlere ihtiyaç duyduğu fikrini desteklemektedir. Columbia Üniversitesi Vagelos Doktorlar ve Cerrahlar Koleji’nde Boris ve Rose Katz Nöroloji Profesörü olan çalışmanın kıdemli yazarı Scott Small, “Bir bebeğin sinir sisteminin düzgün gelişimi için kritik olan besinlerin tanımlanması, 20. yüzyıl beslenme biliminin taçlandırıcı bir başarısıydı” diyor.
“Daha uzun yaşadığımız bu yüzyılda araştırmalar, yaşlanan zihinlerimizi güçlendirmek için farklı besinlere ihtiyaç olduğunu ortaya koymaya başladı. Flavanol tüketiminin biyolojik belirteçlerine dayanan çalışmamız, diğer araştırmacılar tarafından ek, gerekli besin maddelerini belirlemek için bir şablon olarak kullanılabilir.”
Yaşa bağlı hafıza kaybı hipokampüsteki değişikliklerle bağlantılı
Mevcut çalışma, Small’un laboratuvarında yaşa bağlı hafıza kaybını beynin hipokampusundaki belirli bir alan olan dentat girustaki (yeni anıların öğrenilmesi için hayati önem taşıyan bir bölge) değişikliklere bağlayan ve flavanollerin bu beyin bölgesindeki işlevi iyileştirdiğini gösteren 15 yılı aşkın bir süredir devam eden araştırmanın üzerine inşa edilmiştir. Farelerde yapılan ek araştırmalar, flavanollerin, özellikle de flavanollerde bulunan epikateşin adlı biyoaktif bir maddenin, hipokampüste nöronların ve kan damarlarının büyümesini artırarak hafızayı geliştirdiğini ortaya koydu. Small’un ekibi daha sonra flavanol takviyelerini insanlarda test etti. Küçük bir çalışma dentat girusun bilişsel yaşlanma ile bağlantılı olduğunu doğruladı. Daha büyük çaplı ikinci bir çalışma ise flavanollerin bu beyin bölgesine seçici olarak etki ederek hafızayı geliştirdiğini ve en çok etkiyi kalitesiz beslenmeye başlayanlar üzerinde gösterdiğini ortaya koydu.
Yeni çalışmada Columbia ekibi, Brigham ve Kadın Hastanesi’ndeki araştırmacılarla işbirliği yaparak COSMOS’ta (COcoa Supplements and Multivitamin Outcomes Study) flavanollerin ve multivitaminlerin etkilerini inceledi. COSMOS-Web adlı mevcut çalışma, flavanollerin etkisini çok daha büyük bir grupta test etmek ve flavanol eksikliğinin beynin bu bölgesinde bilişsel yaşlanmaya neden olup olmadığını araştırmak için tasarlanmıştır. 3.500’den fazla sağlıklı yaşlı yetişkin, üç yıl boyunca günlük bir flavanol takviyesi (hap şeklinde) veya plasebo hapı almak üzere rastgele atandı. Aktif takviye, yetişkinlerin gıdalardan almaları tavsiye edilen bir miktar olan 80 mg epikateşin de dahil olmak üzere 500 mg flavanol içeriyordu.
Çalışmanın başında tüm katılımcılar, flavanol içeriği yüksek olduğu bilinen gıdalar da dahil olmak üzere beslenme kalitelerini değerlendiren bir anket doldurdu. Katılımcılar daha sonra, hipokampus tarafından yönetilen kısa süreli hafıza türlerini değerlendirmek için Brickman tarafından tasarlanan ve onaylanan bir dizi web tabanlı etkinliği kendi evlerinde gerçekleştirdiler. Testler birinci, ikinci ve üçüncü yıllardan sonra tekrarlandı. Katılımcıların çoğu kendilerini Hispanik (İspanya’dan, İspanyollardan ve İspanyol kültüründen türemiş ya da bu kültürle ilgili anlamında kullanılan bir sözcüktür) olmayan beyaz olarak tanımlamıştır.
Katılımcıların üçte birinden fazlası, araştırmacıların çalışma öncesinde ve sırasında İngiltere’deki Reading Üniversitesi’ndeki çalışma yazarları tarafından geliştirilen diyet flavanol seviyeleri için bir biyobelirteç ölçmelerine olanak tanıyan idrar örnekleri de verdi. Biyobelirteç, araştırmacılara flavanol seviyelerinin bilişsel testlerdeki performansa karşılık gelip gelmediğini belirlemek ve katılımcıların kendilerine verilen rejime bağlı kaldıklarından emin olmak için daha kesin bir yol sağladı (çalışma boyunca uyum yüksekti). Flavanol seviyeleri orta derecede değişkenlik göstermekle birlikte, hiçbir katılımcıda ciddi flavanol eksikliği görülmemiştir.
Hafif flavanol eksikliği olan kişiler flavanol takviyesinden yararlandı
Hafıza skorları, günlük flavanol takviyesi alan ve çoğu zaten bol miktarda flavanol içeren sağlıklı bir diyetle beslenen tüm grup için sadece biraz iyileşti. Ancak flavanol takviyesinin alındığı ilk yılın sonunda, daha kötü bir diyet tükettiğini bildiren ve başlangıçta daha düşük flavanol seviyelerine sahip olan katılımcıların hafıza puanlarının plaseboya kıyasla ortalama %10,5 ve başlangıçtaki hafızalarına kıyasla %16 arttığı görüldü. Yıllık bilişsel testler, bir yılda gözlenen iyileşmenin en az iki yıl daha devam ettiğini göstermiştir. Araştırmacılar, flavanol tüketiminin hafıza puanlarıyla ilişkili olması ve flavanol takviyelerinin flavanol eksikliği olan yetişkinlerde hafızayı iyileştirmesi nedeniyle, sonuçların flavanol eksikliğinin yaşa bağlı hafıza kaybının bir nedeni olduğunu güçlü bir şekilde öne sürdüğünü söylüyor.
Yeni çalışmanın bulguları, flavanol takviyelerinin çeşitli temel flavanol seviyelerine sahip bir grup insanda hafızayı iyileştirmediğini ortaya koyan yakın tarihli bir çalışmanın bulgularıyla tutarlıdır. Önceki çalışma, flavanol takviyelerinin düşük ve yüksek flavanol seviyelerine sahip kişiler üzerindeki etkilerini ayrı ayrı incelememiştir. Small, “Her iki çalışmanın da gösterdiği şey, flavanollerin flavanol eksikliği olmayan insanlar üzerinde hiçbir etkisi olmadığıdır” diyor. Önceki çalışmada kullanılan hafıza testlerinin, flavanollerden etkilenen hipokampus bölgesindeki hafıza süreçlerini değerlendirmemiş olması da mümkündür. Yeni çalışmada, flavanoller sadece hipokampus tarafından yönetilen hafıza süreçlerini iyileştirdi ve beynin diğer bölgelerinin aracılık ettiği hafızayı iyileştirmedi.
Small, “Düşük flavanol alımının tek başına zayıf hafıza performansına neden olduğu sonucuna henüz kesin olarak varamayız, çünkü tam tersi bir deney yapmadık: Eksikliği olmayan kişilerde flavanolü tüketmek” diyor ve böyle bir deneyin etik dışı kabul edilebileceğini ekliyor. Small, flavanollerin beyin üzerindeki etkisini doğrulamak için gereken bir sonraki adımın, ciddi flavanol eksikliği olan yetişkinlerde flavanol seviyelerini geri kazandırmak için klinik bir çalışma olduğunu ifade ediyor. Small, “Yaşa bağlı hafıza gerilemesinin hemen hemen herkeste er ya da geç ortaya çıktığı düşünülmektedir, ancak büyük miktarda değişkenlik vardır” diyor. “Eğer bu değişkenliğin bir kısmı diyetle alınan flavanol tüketimindeki farklılıklardan kaynaklanıyorsa, o zaman 40’lı ve 50’li yaşlarında diyetle alınan flavanolleri yenileyen kişilerde hafızada daha da dramatik bir iyileşme görebiliriz.” ifadelerini sözlerine ekledi.