BMC Medicine’de yayınlanan yeni bir çalışmada, araştırmacılar beslenme alışkanlıkları ile depresyon veya anksiyete belirtileri arasındaki ilişkileri araştırmak için geniş bir kohort prospektif çalışma yürütmüştür. Elde ettikleri sonuçlar, şekerleme, tereyağı, ilave şeker, tereyağı ve süt bazlı tatlı tüketimindeki yükselişin, ruh sağlığı semptomlarındaki artışla ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Bu semptomlar, taze meyve ve sebze alımının azalmasıyla daha da kötüleşmiştir.
Gıda ve Ruh Sağlığı
Ruh sağlığı bozukluğu, dünya genelinde 970 milyondan fazla bireyi etkileyen yaygın bir durumdur. Depresyon ve anksiyete, engelliliğin ve hastalık yükünün önde gelen nedenlerini temsil etmektedir. Diyet ve ruh sağlığı arasındaki ilişkiye dair giderek artan bir literatür mevcuttur; önceki çalışmalar, özellikle doymuş yağlar ve serbest şekerler olmak üzere yüksek tek besin alımının ve düşük diyet lifinin depresyon veya anksiyete riskini artırdığını göstermektedir. Şekerli içecekler, et, belirli meyve ve sebzeler ve balığın da ruh sağlığı bozukluğu riskine katkıda bulunduğu tespit edilmiştir. Yine de, bu araştırmalar tek besinli çalışmalar olma gibi kritik bir sınırlamaya sahiptir ve bu nedenle genellikle aynı anda tüketilen birden fazla besinin kombinasyonundan oluşan diyetlerin ruh sağlığı üzerindeki etkilerini yakalayamamaktadır. Çoklu besin diyetlerinin depresyon ve anksiyete semptomları üzerindeki sinerjik etkileri şimdiye kadar tanımlanmamıştır. Bu çalışmada araştırmacılar, beslenme alışkanlıkları ile ruh sağlığı sonuçları arasındaki ilişkiyi bütünsel olarak değerlendirmek amacıyla, başlıca beslenme düzenlerini (Dietary Patterns) karakterize etmek için veri odaklı bir istatistiksel model olan indirgenmiş sıra regresyonunu (Reduced Rank Regression) kullanmışlardır. Araştırmacılar UK Biobank’tan elde edilen uzun vadeli, kapsamlı kohort verilerini ve kendi bildirdikleri ruh sağlığı anketleri ile klinik tanıları kullanmışlardır.
Veri setleri başlangıçta, 2006 ve 2010 yılları arasında Birleşik Krallık genelinde yürütülen, 37 ila 73 yaş arasındaki yetişkinlerin katıldığı prospektif bir kohort çalışması olan UK Biobank’tan 502.401 katılımcıyı içermektedir. Çoklu katılımcı tarama turları, eksik anketleri, anormal enerji (kalorifik) alımları, kanserleri ve yetersiz ortak değişken verileri olanları hariç tutmuştur. Nihai çalışma popülasyonu 157.212 kişiden oluşmakta olup, çalışmanın ilk evrelerinde bunların 70.271’ine ‘başlangıç depresyonu’ ve 70.070’ine ‘başlangıç anksiyetesi’ teşhisi konulmuştur. Tüm katılımcılar ortalama 7,6 yıl boyunca 3-4 aylık bir programla takip edilmiştir. Bir ruh sağlığı kohortunun diğerinden elde edilen sonuçları karıştırmasını önlemek için çalışmada depresyon ve anksiyete ‘ayrı ayrı’ analiz edilmiştir. Diyet değerlendirmesi için veriler, 206 gıda maddesi ve 32 içecek türünün tüketim sıklığını harmanlayan web tabanlı 24 saatlik bir yöntem olan ‘Oxford WebQ’ aracı kullanılarak toplanmıştır. Toplanan veriler beslenme benzerliğine göre 50 grupta sınıflandırılmıştır. Araştırmacılar veri analizlerini enerji yoğunluğu, lif yoğunluğu, doymuş yağ asitleri ve serbest şekerlerin depresyon ve anksiyete üzerindeki rollerine ilişkin ‘a priori hipotezler’ göz önüne alınarak bunlara odaklamıştır. Ruh sağlığı sonuçları çalışma sırasında ve sonunda depresyon için ‘Hasta Sağlığı Anketi-9 (PHQ-9)’ ve anksiyete için ‘Genel Anksiyete Bozukluğu-7 (GAD-7)’ anketi kullanılarak ölçülmüştür.
Her ikisi de kendi kendini raporlayan, 3 puanlı şiddet anketleridir. 10 veya daha yüksek puanlar sırasıyla depresyon veya anksiyeteyi doğrulamaktadır. Değişkenler arasında yaş (çalışma başlangıcında toplanmıştır), cinsiyet, etnik köken, eğitim düzeyi, sigara kullanımı, fiziksel aktivite (Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi [IPAQ] kullanılarak derlenmiştir), hipertansiyon, diyabet ve kardiyovasküler hastalık (KVH) öyküsü ve Townsend yoksunluk endeksi yer almıştır. Yoksunluk endeksi, aynı posta kodunda yaşayan diğer kişilere kıyasla ‘sosyoekonomik’ durum için bir vekildir. Beslenme alışkanlıkları ‘indirgenmiş sıra regresyonu’ modeli kullanılarak değerlendirilmiştir. Her katılımcıya, indirgenmiş sıra regresyonu analizi ile belirlenen beslenme düzenlerinin her birine bağlılığı temsil eden ağırlıklı bir puan olan ‘z-skoru’ atanmıştır. Lojistik regresyon modelleri, ölçülen her bir ortak değişken için ayarlamalarla birlikte olasılık oranlarını (OR’ler) hesaplamak için kullanılmıştır. Son olarak, sonuçların sağlamlığını doğrulamak için duyarlılık analizleri kullanılmıştır. İndirgenmiş sıra regresyonu modeli, ‘DP1-4’ olarak adlandırılan dört beslenme düzeni belirlemiştir. Bunlardan DP4’ün, modelde bulunan varyasyonun yalnızca %4,3’ünü açıkladığı tespit edilmiş ve daha sonraki analizlerden çıkarılmıştır. Toplu olarak, DP1-3’ün gözlenen varyasyonun %74,1’ini açıkladığı bulunmuştur (sırasıyla %44,0, %20,0 ve %10,1).
- Diyet düzeni 1; “yüksek kalorili diyet”, yüksek tereyağı ve hayvansal yağ alımı ve düşük taze meyve ve sebze alımı ile karakterize edilmiştir. Bu beslenme şekli depresyon ve anksiyete ile doğrusal olmayan güçlü ilişkiler, cinsiyet ve fiziksel aktivite ile de korelasyonlar göstermiştir.
- Diyet düzeni 2; “yüksek şeker, düşük yağ diyeti”, yüksek miktarda şekerli içecek ve sofra şekeri ile düşük miktarda tereyağı ve hayvansal yağ alımını içermektedir. Bu beslenme biçimi ruh sağlığı ile doğrusal bir ilişki göstermemiş, ancak doğrusal olmayan U şeklinde bir eğri göstermiştir; bu da bu beslenme biçimine aşırı bağlılığın (çok düşük ve özellikle çok yüksek) depresyon ve anksiyete ile ilişkili olduğunu göstermektedir.
- Diyet düzeni 3; “yüksek şeker, yüksek yağ, yüksek lif diyeti”, yüksek tereyağı, hayvansal yağlar, süt bazlı tatlılar ve düşük alkol ve ekmek tüketimi içeren diyetlerden oluşmaktadır. Bu beslenme düzeni, doğrusal olmayan bir şekilde depresif ve anksiyete belirtileriyle ilişkilidir. Anksiyete ilişkileri 60 yaşından küçük bireyler için güçlenmiştir.
Çalışma, besin alımı ile depresyon veya anksiyete arasındaki çoklu gıda diyet ilişkisini araştırmıştır. Uzun süreli (7,6 yıl), geniş kohortlu (157.212) çalışmada ana beslenme düzenlerini karakterize etmek için indirgenmiş sıra regresyonu modeli kullanılmıştır. “Yüksek kalorili diyet”, “yüksek şekerli, düşük yağlı diyet” ve “yüksek şekerli, yüksek yağlı, yüksek lifli diyet” olarak adlandırılan üç ana beslenme düzeni tanımlanmıştır. Çalışma sonuçları, tereyağı, hayvansal yağlar, şekerleme, çikolata, peynir ve şekerli içecek bakımından zengin diyetlerin bağırsak mikrobiyal değişikliklerine neden olabileceğini ve böylece anksiyete veya depresyon riskinin artmasına katkıda bulunabileceğini vurgulamaktadır. Azalan lif ve taze meyve-sebze tüketiminin bu durumları daha da kötüleştirdiği tespit edilmiştir.